Pierwszy sposób, który przychodzi większości z nas do głowy w przypadku urazu, to chłodzenie obolałego miejsca w oczekiwaniu na uczucie ulgi. Czy jednak chłodzenie zawsze działa? Poznaj fakty i mity na temat tej metody leczenia. W tym artykule przyjrzymy się głównym aspektom działania niskiej temperatury na tkanki, aby dowiedzieć się, jak stosować tę technikę poprawnie i w jakich sytuacjach się ona nie sprawdzi.

Oddziaływanie zimna na tkanki

Zanim zaczniemy omawiać sytuacje, w których sprawdzi się terapia zimnem, warto zrozumieć, w jaki sposób niska temperatura wpływa na tkanki. Schładzanie miejsca urazu powoduje nagłe zwężenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do zmniejszenia dopływu krwi do obszaru objętego urazem [1]. 

Rola stanu zapalnego w procesie gojenia tkanek

Stan zapalny jest naturalną reakcją organizmu na uraz lub działanie czynników chorobotwórczych [2]. Miejscowe podwyższenie temperatury tkanek, zaczerwienienie, opuchlizna i widoczny krwiak to jedne z częstszych objawów rozwijającego się zapalenia. Odgrywa on jednak kluczową rolę w procesie gojenia, ponieważ jest niezbędny do inicjacji tego procesu. W tym kontekście stosowanie zimna, które zmniejsza przepływ krwi w obszarze urazu, opóźnia gojenie. Jak więc prawidłowo stosować tę metodę?

Kiedy stosować chłodzenie?

Stosowanie zimnych kompresów zależy od rodzaju urazu i etapu procesu gojenia. W przypadku świeżych urazów, szczególnie tych, które wiążą się z silnym stanem zapalnym, chłodzenie przyniesie poprawę, ponieważ działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i ogranicza obrzęk [3]. Metoda jest skuteczna również w przypadku stanów ostrych, które utrudniają gojenie tkanek, lub gdy organizm nie radzi sobie z kontrolą stanu zapalnego. W takich sytuacjach często w procesie terapii lekarz kieruje pacjenta na zabiegi fizjoterapii, w tym krioterapię.

Jak prawidłowo chłodzić miejsce urazu?

Stosowanie terapii zimnem wymaga przestrzegania kilku zasad. 

• Jeśli stosujesz kostki lodu, należy unikać ich bezpośredniego kontaktu ze skórą. Lepszym pomysłem jest zawinięcie kostek w bawełnianą ściereczkę lub użycie specjalnych żelowych opatrunków chłodzących. 
• Nie trzymaj kompresu dłużej niż 20-25 minut, aby uniknąć szkodliwego działania zbyt niskiej temperatury. Po takim zabiegu możesz dodatkowo wetrzeć w obolałe miejsce maść lub żel o działaniu przeciwbólowym i ściągającym.

Fakty i mity na temat chłodzenia miejsca urazu

Fakty

Chłodzenie pomaga w zmniejszeniu obrzęku. Prawidłowe zastosowanie zimna pomaga zmniejszyć obrzęk poprzez ograniczenie przepływu krwi do tkanek objętych procesem zapalnym.

Należy przestrzegać czasu chłodzenia. Zaleca się chłodzenie miejsca urazu przez około 15-20 minut. Dłuższe stosowanie zimnych kompresów może spowodować uszkodzenie skóry lub tkanek.

Chłodzenie powinno być stosowane natychmiast po urazie. Natychmiastowe chłodzenie miejsca urazu pomaga zminimalizować reakcję zapalną i ból oraz ograniczyć obrzęk.

Mity

Im dłużej trwa chłodzenie, tym lepiej. Długotrwałe chłodzenie może prowadzić do odmrożeń i innych powikłań. Ważne jest również, aby nie stosować terapii zimnem w miejscach, w których wcześniej wystąpiło odmrożenie.

Chłodzenie powoduje zablokowanie procesu gojenia. Jak już wspomnieliśmy, chłodzenie może opóźnić gojenie tkanek w fazie początkowej, ale może być korzystne w późniejszych etapach, kiedy występują stany ostre.

Lód należy stosować bezpośrednio na skórę. Bezpośredni kontakt lodu ze skórą może prowadzić do odmrożeń i uszkodzenia tkanek.

Chłodzenie miejsc urazu jest zawsze konieczne. Nie każdy uraz wymaga chłodzenia. W przypadku niektórych np. złamań kości, chłodzenie może być nieskuteczne lub nawet szkodliwe.

Pamiętaj, że jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do chłodzenia miejsca urazu, sięgnij po dostępne bez recepty leki w postaci maści lub żelu, którego substancją czynną jest np. octanowinian glinu o działaniu ściągającym i przeciwbólowym [4]. Leki aplikowane zgodnie ze wskazaniami zawartymi w ulotce zmniejszają ryzyko działań niepożądanych. Dodatkowo obecność w składzie, np. mentolu wywołuje przyjemny efekt chłodzący, który zwiększa działanie przeciwbólowe.

Przedstawiony materiał ma charakter informacyjny i nie jest tożsamy z konsultacją lekarską.

Lek. med. Wiktor Trela

‍

Bibliografia:

1. Cryotherapy, Physiopedia: https://www.physio-pedia.com/Cryotherapy, dostęp: 03.03.2024.
2. Linlin Chen, Huidan Deng, Hengmin Cui, Jing Fang, Zhicai Zuo, Junliang Deng, Yinglun Li, Xun Wang, and Ling Zhao, Inflammatory responses and inflammation-associated diseases in organs, National Library of Medicine: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5805548/, dostęp: 03.03.2024.
3. World J Clin Cases, Is it time to put traditional cold therapy in rehabilitation of soft-tissue injuries out to pasture?, National Library of Medicine: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8173427/, dostęp: 03.03.2024.
4. [Link do ulotki Altacet]